พิธีแต่งงานของไทยเรา เต็มไปด้วยรายละเอียดที่มีความเป็นมงคลทั้งนั้นเลยนะคะ ไม่ว่าจะเป็นพิธีสงฆ์ พิธีรดน้ำสังข์ หรือพิธีรับไหว้ก็ตาม นอกจากนี้ก็ยังมี พิธีบายศรีสู่ขวัญ ที่เป็นอีกหนึ่งพิธีมงคลในงานแต่งงานของชาวไทยเช่นกัน หลายคนอาจจะคุ้นๆ อยู่บ้างแต่ไม่รู้แน่ชัดว่าคืออะไรใช่ไหมคะ? ถ้าอย่างนั้นตามเรามาทางนี้ได้เลย เรามีเรื่องราวดีๆ ที่บ่าวสาวควรรู้เกี่ยวกับ พิธีบายศรีสู่ขวัญ มาฝากกันแล้วจ้า
พิธีบายศรีสู่ขวัญคืออะไร
Credit : lukesimonphotography
พิธีบายศรีสู่ขวัญ สามารถเรียกได้อีกชื่อหนึ่งว่า พิธีสู่ขวัญ เป็นพิธีการมงคลที่นิยมปฏิบัติกันแถบภาคเหนือและภาคอีสานค่ะ ตามความเชื่อที่ว่าคนเราเกิดมาพร้อมขวัญที่คอยดูแลรักษา ติดตามเจ้าของให้สุขกายสบายใจเป็นปกติ ซึ่งพิธีบายศรีสู่ขวัญนี้ ชาวไทยเชื่อว่าเป็นพิธีกรรมที่จะช่วยส่งเสริมพลังใจให้เข้มแข็งนั่นเอง
Credit : lukesimonphotography
โดยพิธีบายศรีสู่ขวัญจะทำในช่วงวันสำคัญของชีวิต เช่น ขวัญนาค ขวัญเดือนสำหรับเด็กทารก การทำขวัญเมื่อหายป่วย เป็นต้น โดยเฉพาะอย่างยิ่งในพิธีการแต่งงานที่เป็นวันที่มีความสำคัญในชีวิตไม่แพ้วันอื่นๆ ย่อมต้องมีพิธีบายศรีสู่ขวัญเพื่อเพิ่มความเป็นสิริมงคลให้แก่ชีวิตคู่จ้ะ
สำหรับพิธีบายศรีสู่ขวัญในงานแต่งงานแบบไทยของภาคเหนือและอีสาน จะมีข้อสังเกตที่สำคัญก็คือ หากมีพิธีนี้จะไม่มีพิธีหลั่งน้ำพระพุทธมนต์และประสาทพรหรือพิธีรดน้ำสังข์ค่ะ ซึ่งพิธีบายศรีสู่ขวัญมักจะนิยมทำหลังจากเสร็จพิธีแห่ขันหมากและรับสินสอดแล้วนะคะ
เครื่องใช้ที่ต้องเตรียมในพิธีบายศรีสู่ขวัญ
Credit : melissapushelberg
เครื่องใช้ในการประกอบพิธีบายศรีสู่ขวัญมีอยู่ 2 อย่าง คือพานบายศรีและด้ายดิบค่ะ พานบายศรีจะถูกจัดตกแต่งด้วยใบตองเป็นชั้น ที่นิยมมักจะเป็น 3 ชั้น 5 ชั้น และ 7 ชั้น ทั้งนี้และทั้งนั้นก็แล้วแต่ความสามารถของผู้จัดเลยจ้ะ ชั้นล่างของพานบายศรีจะประกอบไปด้วย ดอกไม้ ไข่ต้ม ขนม กล้วย อ้อย ปั้นข้าว เงินฮางและมีดด้ามแก้ว ตั้งแต่ชั้นที่ 2 ขึ้นไปจะตกแต่งด้วยใบศรีและดอกไม้มงคลอย่างสวยงาม ส่วนในชั้นบนสุด จะมีใบศรี ด้ายผูกข้อมือ และเทียนเวียนหัวที่ทำจากขี้ผึ้งด้วย
สำหรับด้ายที่ใช้จะต้องเป็นด้ายดิบและนำมาจับเป็นวงยาวพอที่จะผูกรอบแขนหรือรอบข้อมือได้ เมื่อวงแล้วให้เด็ดหรือดึงให้ขาด ห้ามตัดนะคะ เพราะโบราณถือว่าจะใช้มีดตัดเฉพาะด้ายที่มัดศพเท่านั้นค่ะ ที่สำคัญคือการทำพานบายศรีเพื่อใช้ในพิธีงานแต่งงาน จะถือเคล็ดให้คนจัดพานต้องเป็นคนดี บริสุทธิ์ มีผัวดียวเมียเดียว หรืออาจแค่มาสัมผัสพอเป็นพิธีแล้วให้ผู้มีความสามารถจัดพานต่อไปจนเสร็จก็ได้จ้ะ
Credit : sidneychang
นอกจากพานบายศรีและด้ายดิบที่ต้องเตรียมแล้ว ยังมีเครื่องใช้อื่นๆ อีก เช่น ขันบูชา พานขนาดกลางสำหรับวางผ้า 1 ผืน แพร 1 วา หวี กระจกเงา น้ำอบ น้ำหอม สร้อย แหวน เป็นต้น ข้างพานบายศรียังต้องมีแก้วน้ำเย็น แก้วใส่น้ำกระถินป่า และแก้วเหล้าสำหรับหมอขวัญจะได้ดื่มหรือจุ่มดอกไม้สำหรับพรมด้วยค่ะ จากนั้นพานบายศรีที่เสร็จเรียบร้อยแล้ว จะวางไว้ในที่ที่เหมาะสมเพื่อรอเวลาทำพิธีถึงจะยกไปค่ะ
ขั้นตอนของการทำพิธีบายศรีสู่ขวัญ
อย่างที่บอกไปในข้างต้น พิธีบายศรีสู่ขวัญ เป็นพิธีที่นิยมปฏิบัติกันแถบภาคเหนือและภาคอีสาน ซึ่งขั้นตอนของพิธีก็จะมีรายละเอียดแตกต่างกันเล็กน้อยค่ะ
พิธีบายศรีสู่ขวัญภาคอีสาน
พิธีจะเริ่มจากการที่หมอสูตรหรือพราหมณ์กล่าวคำสวดอวยพรค่ะ โดยเจ้าบ่าวและเจ้าสาวจะจับพานบายศรีไว้ในลักษณะที่ใช้แขนไขว้กันอยู่ด้านบน จากนั้นพราหมณ์จะนำไข่ต้มมาปอกและใช้เส้นผมตัดตรงกลางเพื่อทำนายไข่แดง ถ้าไข่แดงอยู่ตรงกลางพอดีแสดงว่าบ่าวสาวจะอยู่ด้วยกันอย่างมีความสุขและมั่นคงต่อไป เสร็จแล้วคู่บ่าวสาวต้องกินไข่คนละครึ่งใบ โดยเจ้าบ่าวต้องใช้มือซ้ายป้อนเจ้าสาว และเจ้าสาวใช้มือขวาป้อนเจ้าบ่าวค่ะ สุดท้ายก็จะเป็นการผูกขวัญหรือก็คือการผูกข้อมือของคู่บ่าวสาวพร้อมกับอวยพรจ้ะ
พิธีบายศรีสู่ขวัญภาคเหนือ
พิธีของภาคเหนือจะให้ปู่อาจารย์หรือผู้ประกอบพิธีเป็นผู้เรียกขวัญคู่บ่าวสาวค่ะ โดยเจ้าสาวนั่งด้านซ้ายและเจ้าบ่าวนั่งด้านขวาขณะที่มีพานบายศรีอยู่ตรงกลาง ปู่อาจารย์จะทำการเรียกขวัญและปัดเคราะห์เพื่อให้บ่าวสาวอยู่ด้วยกันอย่างมีความสุข จากนั้นญาติผู้ใหญ่และพ่อแม่ฝั่งเจ้าสาวจะเป็นผู้ผูกข้อมือก่อน ตามด้วยญาติผู้ใหญ่และพ่อแม่ของฝั่งเจ้าบ่าว ตามด้วยญาติสนิทมิตรสหาย สุดท้ายแขกผู้ใหญ่ทั้งสองฝ่ายจะใส่ซองให้คู่บ่าวสาว และเมื่อคู่บ่าวสาวให้ของรับไหว้แล้วก็จะเสร็จสิ้นพิธีเรียกขวัญ ผูกข้อมือแล้วค่ะ
จะเห็นได้ว่าแม้จะเป็นพิธีแต่งงานแบบไทย แต่ก็มีรายละเอียดที่แตกต่างกันไปตามแต่ละประเพณีของแต่ละภาคด้วยเช่นกัน ซึ่งพิธีบายศรีสู่ขวัญในปัจจุบันนั้น คู่บ่าวสาวสามารถปรับเปลี่ยนให้เหมาะสมกับความสะดวกของตนเองได้เลยค่ะ สำหรับใครที่มีข้อสงสัยสามารถติดต่อสอบถามข้อมูลเพิ่มเติมกับมานิตาได้เลยค่า
ขอบคุณ PloenchitHouse, lukesimonphotography, sidneychang, melissapushelberg, stephengrantphotography
